Incendies

INCENDIES


Όταν ξεκίνησε το Incendies, η καναδική ταινία του Denis Villeneuve, που πρόκειται να προβληθεί και στη χώρα μας από τη Seven Films είχα την αίσθηση ότι έβλεπα απόσπασμα από ντοκιμαντέρ του National Geographic ή κάτι παρεμφερές. Το τέλος της ταινίας με βρήκε να συλλογίζομαι τον πασίγνωστο ορισμό του Αριστοτέλη : “Εστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας...” κτλ. κτλ. Δεν επροκειτο για ντοκιμαντέρ παρόλο που ανάλογες ιστορίες μ'αυτήν που μόλις είχα παρακολουθήσει θα έχουν ασφαλώς συμβεί στην πυριτιδαποθήκη που ονομάζεται Μέση Ανατολή. Ήταν όμως σαφώς μια συγχρονη τραγωδία με μέση, αρχή, τέλος, της οποίας οι πρωταγωνιστές με τα ονόματα Νawal, Simon, Jeanne θα μπορούσαν κάλλιστα να ονομάζονται Οιδίποδας, Ιοκάστη ή Αντιγόνη.
Η συγγένεια με το αρχετυπικό είδος της τραγωδίας αφορά καταρχήν στη θεματολογία και στην απόδοση τραγικών χαρακτηριστικών στους τρεις βασικούς ήρωες. Το ανοιγμα της διαθήκης μιας μητέρας ανατρέπει ό,τι γνώριζαν τα δίδυμα παιδιά της γιαυτήν μέχρι τότε, και τα οδηγεί στην αναζήτηση της δικής της αλλά και δικής τους , εν τέλει, αλήθειας. Δύο κλειστοί φάκελοι πρέπει να παραδοθούν στον πατέρα που μέχρι τότε θεωρούσαν νεκρό και στον αδελφό που δε γνώριζαν ότι έχουν. Οι απαντήσεις για το οικογενειακό παρελθόν βρίσκονται όμως στη Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα στο Λίβανο (παρόλο που δεν κατωνομάζεται πουθενά η εν λόγω χώρα, τα πατρώνυμα των ηρώων και τα ιστορικά γεγονότα που εκτυλίσσονται στο φόντο μας επιτρέπουν να υποθέσουμε με ασφάλεια πως προκειται γιαυτήν). Εκεί θα ταξιδέψουν διαδοχικά τα δύο αδέλφια, σε μια οδυνηρή, αλλά και απαραίτητη για να επέλθει η κάθαρση, καταβύθιση στο παρελθόν που θα τους αποκαλύψει όλα τα οικογενειακά μυστικά.
Το σενάριο της ταινίας βασίστηκε σε ομώνυμο θεατρικό έργο του Wadji Mouawad. Ο Villeneuve όμως κατορθώνει να ανεξαρτητοποιηθεί από τις θεατρικές συμβάσεις και να κινηματογραφήσει ένα έργο γεμάτο κίνηση και ένταση. Ανάμεσα στις δύο πρωταγωνίστριες του, τη μητέρα Lubna Azabal και την κόρη Melissa Desormeaux- Poulin πλέκει δύο παράλληλες ιστορίες, παίζει με το παρελθόν και το παρόν, ενδεχομένως μπερδεύοντας και σε κάποιες σκηνές τους θεατές, λόγω της μεγάλης συμπτωματικής ομοιότητας μεταξύ των δύο γυναικών. Η μεγαλύτερη αρετή της ταινίας ωστόσο δεν έγγειται σ'αυτά τα flash-back αλλά ούτε και στις αξιομνημόνευτες ερμηνείες ή στην ολοζώντανη κινηματογράφηση των αχανών τοπίων της Μεσης Ανατολής.
Το σημαντικότερο από όλα αυτά είναι το ότι μέσα στις σκληρές απάνθρωπες σκηνές και ενώ διαγράφονται σχεδόν νατουραλιστικά η απόγνωση, η φρίκη, το μίσος που χαρακτηρίζει κάθε εμφύλιο πόλεμο, ο Villeneuve κατορθώνει να απαλύνει κάθε αρνητικό συναίσθημα που γεννά η βαρβαρότητα και να μιλήσει για την αγάπη, τη στοργή που κατορθωνουν να βιώσουν οι άνθρωποι ακόμα και μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες.
Οι ήρωες υποφέρουν, αιφνιδιάζονται, εκδικούνται, σε καμία περίπτωση όμως δε χάνουν το πείσμα και τη γενναιότητα τους, την ανθρώπινη υπόσταση αλλά και την μεγαλειώδη τραγική διάσταση που χαρακτηρίζει εκείνους που αποφασίζουν να φτάσουν στα όρια τους, να τα ξεπεράσουν ακόμα κι αν το τέλος τους βρει μόνους.
Δεν μπορώ να φανταστώ πως θα υπάρξει θεατής που θα μείνει αμέτοχος, που δε θα φορτισθεί συγκινησιακά παρακολουθώντας το Ιncendies., έστω και αν κάποιοι περισσότερο προσεκτικοί διαπιστώσουν πως δε λείπουν τα συναισθηματικά τρικ, ή οι κλισέ σκηνές φρίκης στις οποίες μας έχουν συνηθίσει -τί έκπληξη!- τα χολυγουντιανά στούντιο..Στο τέλος όμως αυτό που θα μείνει δεν είναι ούτε η απόγνωση ούτε η βαρβαρότητα αλλά η συμπάθεια προς αυτό που βιώνει όποιος αντιμετωπίζει τον παραλογισμό του πολέμου. Και ενώ θα ακούγονται οι νότες του “You and whose army?” των Radiohead μερικοί θα θυμηθούν -για να ολοκληρώσω την αρχική μου σκέψη αυτό που είχε κατά νου και ο Αριστοτέλης όταν έγραφε εκείνο το “δι'ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν”.